INWENTARYZACJA 19.BATERII ARTYLERII STAŁEJ W KOŁOBRZEGU

 

    Członek naszego Stowarzyszenia, Arkadiusz Woźniakowski wykonał jesienią 2007 r. na zlecenie Gminy Miasto Kołobrzeg inwentaryzację architektoniczno-konserwatorską fragmentu zespołu 19.Baterii Artylerii Stałej w Kołobrzegu. Praca została wykonana w ramach projektu "Baltic Fort Route", a dostęp do obiektów znajdujących się na zamkniętym terenie Punktu Bazowania Marynarki Wojennej był możliwy dzięki zgodzie Ministra Obrony Narodowej. W trakcie prac wykonano szczegółową dokumentację rysunkowo-opisową dla czterech stanowisk ogniowych, Głównego i Zapasowego Punktu Kierowania Ogniem, Wieży Artyleryjskiej Stacji Radiolokacyjnej oraz pozostałości Szańca "Kleist".

 

   

 

    Prace budowlane przy 19.Baterii Artylerii Stałej rozpoczęto wiosną 1950 roku. Formowanie stanu osobowego nowej jednostki obywało się w Gdyni-Redłowie, przy tamtejszej baterii oraz Szkole Podoficerów Artylerii Nadbrzeżnej. Podczas szkolenia kadr i marynarzy baterii na miejscu, w Kołobrzegu, trwały intensywne prace budowlane. W pierwszej kolejności wznoszono żelbetowe stanowiska dla dział, według projektu Szefostwa Inżynierii Marynarki Wojennej, którego idea była wzorowana na przedwojennych stanowiskach helskiej Baterii im. Heliodora Laskowskiego. Wraz ze stanowiskami budowano obiekty niezbędne do funkcjonowania baterii: kierowania ogniem (centrala artyleryjska i Główny Punkt Kierowania Ogniem) oraz zaplecza technicznego (elektrownia oraz schrony amunicyjne). Podstawowe prace budowlane przy centrali artyleryjskiej trwały do 1952 roku. W tym czasie zbudowano także niedaleko stanowiska nr 4, Główny Punkt Kierowania Ogniem. Był to obiekt wieżowy o konstrukcji ażurowej. Mieścił na szczycie pancerną kopułę dalmierza oraz peryskopowy dalocelownik. Niedaleko centrali ulokowano w żelbetowym schronie elektrownię z podstacją wysokiego napięcia dla zapewnienia nieprzerwanej dostawy energii elektrycznej dla baterii.

 

        

    Tymczasem zgodnie z rozkazem organizacyjnym z dn. 26.05.1951 r. Szef Sztabu Generalnego nakazał dyskolację 19.BAS z Gdyni do Kołobrzegu w terminie do 10 czerwca 1951 roku. Po zakończeniu podstawowych prac budowlanych przy stanowiskach ogniowych przystąpiono do montażu dział. Działa sprawdzonej konstrukcji radzieckiej typu B-13 o kalibrze 130mm były szeroko stosowane w artylerii nadbrzeżnej oraz jako uzbrojenie niszczycieli. Po pomyślnym montażu, w celu sprawdzenia mocowania dział przeprowadzono 28 czerwca 1951 r. strzelanie techniczne w obecności specjalnej komisji. Od tego momentu można uznać, że bateria osiągnęła sprawność bojową. Mimo normalnego funkcjonowania jednostki praktycznie aż do końca lat 50’ trwały prace budowlane i wykończeniowe. W latach 1952-53 zbudowano na lewym skrzydle wieżę Zapasowego Punktu Kierowania Ogniem. W latach 1953-55 przebudowano poniemieckie schrony amunicyjne z pobliskiej baterii przeciwlotniczej na schrony-magazyny amunicji specjalnej. W 1954 roku ukończono budowę dużego schronu-magazynu amunicji głównego kalibru. W tym roku rozpoczęto budowę dwóch schronów dla załogi baterii, które miały chronić ją przed nalotami i atakiem chemicznym. W 1955 oddano do użytku dwa schrony garaże dla reflektorów oraz punkty obserwacji dwubocznej zbudowane dalekich skrzydłach baterii: w rejonie wschodniego Kołobrzegu i Grzybowa. W latach 1957-58 w związku z wprowadzeniem na wyposażenie baterii radaru artyleryjskiego typu Załp-B powstaje nowy obiekt: dwukondygnacyjny schron z wysoką wieżą na szczycie której pod dielektryczną kopułą zamontowano antenę radaru. Umożliwiał on skuteczne prowadzenie ognia także w warunkach nocnych lub pogorszonej widoczności.

 

 

         W czasie służby bateria przechodzi liczne zmiany etatów. Najważniejszy z nich to ten z 31 grudnia 1965 roku, kiedy bateria przechodzi na etat skadrowany o stanie 56 wojskowych. Przyczyna to zmiana koncepcji i planów rozwoju Marynarki Wojennej i ograniczenie w nich roli Artylerii Nadbrzeżnej jako głównego komponentu obrony wybrzeża. Ostatecznie bateria zostaje rozformowana zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego MON nr 022/Org. z dn. 26 maja 1977 roku, który to jest podstawą rozkazu Dowódcy Marynarki Wojennej z lipca 1977 roku o terminie rozwiązania jednostki do 1 listopada 1977 roku.

 

 

         19.Bateria Artylerii Stałej powstała w miejscu byłego pruskiego szańca „Kleist” (Kleist Schanze). Zachował się po nim schron-wartownia, użytkowany w latach 1950-1977 najprawdopodobniej przez obsługę pobliskich działek przeciwlotniczych. Powstał najpewniej w latach 1832-1836 podczas ostatniej modyfikacji Twierdzy Kołobrzeg przed jej likwidacją. Był to czworoboczny ziemny szaniec z suchymi fosami flankowanymi trzema drewniano-ziemnymi kaponierami. Kaponiera czołowa była skomunikowana z majdanem korytarzem pod wałem. W centralnej części wzniesiono prostokątną murowaną reditę. Ponadto na wałach dzieła zbudowano jeszcze cztery obiekty murowane. Najprawdopodobniej były to: laboratorium amunicyjne, magazyn amunicji, schron-remiza i wartownia. Wjazd na majdan umiejscowiono we wschodnim narożniku szańca. Dla ochrony przed niszczącym działaniem morza północną część stoku szańca wzmocniono kamienną opaską.

 

Tekst: Arkadiusz Woźniakowski

 

Informacja na stronie Miasta Kołobrzeg: http://www.kolobrzeg.pl/glowna/index.php?name=News&file=article&sid=3981&theme=Printer

 

 

GALERIA ZDJĘĆ